Chwialkowski(1920×400 px)
Zagrożenia dla przyrody

Wpływ drogi wodnej E40 na obszary chronione w Polsce

Na planowanym odcinku drogi wodnej E40 biegnącej Wisłą dotyczy to dziesięciu obszarów Natura 2000 – trzech obszarów specjalnej ochrony ptaków (OSO) oraz siedmiu specjalnych  obszarów ochrony siedlisk (SOO) (Tab.1).

 Należy też zwrócić szczególną uwagę, że  wskazane obszary specjalnej ochrony ptaków zawierają kluczowe populacje szeregu gatunków  w skali całego kraju. Łączny odsetek populacji krajowej ptaków – przedmiotów ochrony  obszarów Natura 2000 Dolina Dolnej Wisły i Dolina Środkowej Wisły, na odcinku Wisły przez który będzie przebiegała droga wodna E40, tj. od Dęblina do ujścia (ok. 550 km biegu rzeki), wynosi[1]:

 – Rybitwa czubata – 100%  populacji krajowej;
 – Rybitwa białoczelna – 73% populacji krajowej;
 – Rybitwa rzeczna –  51% populacji krajowej;
 – Sieweczka obrożna – 41,9% populacji krajowej;
 – Mewa siwa – 30% populacji krajowej;
 – Brodziec piskliwy – 18% populacji krajowej;
 – Śmieszka – 12,5% populacji krajowej.

Tak więc kaskadyzacja Wisły i budowa drogi wodnej może skutkować załamaniem się bądź nawet wyginięciem kluczowych polskich populacji rybitw, mew i innych ptaków siewkowych.

 

Tab. 1.
Obszary Natura 2000 wzdłuż biegu Wisły (od ujścia, w górę rzeki). Kursywą
zaznaczono obszary siedliskowe.

Lp.

Kod obszaru

Nazwa obszaru

Natura 2000

Znaczenie dla kluczowych przedmiotów
ochrony,

% populacji krajowej (% p.k.)[2]

1

PLB220004

Ujście Wisły

Rybitwa
czubata Thalasseus sandvicensis – 100%  p.k.

2

PLH22004

Ostoja
w Ujściu Wisły

Foka szara Halichoerus grypus – najważniejsze w Polsce miejsce
koncentracji i odpoczynku tego gatunku, jedyne znane miejsce rozrodu

3

PLB04003

Dolina Dolnej Wisły

Rybitwa rzeczna –  15% p.k.

Rybitwa białoczelna – 20% p.k.

4

PLH020033

Dolna
Wisła

Istotny korytarz ekologiczny dla
łososia atlantyckiego Salmo salar i
minoga rzecznego Lampetra fluviatilis

Istotny obszar występowania populacji
rozrodczych gatunków ichtiofauny wymienionych w załączniku II Dyrektywy
Siedliskowej: bolenia Aspius aspius,
różanki Rhodeus sericeus amarus,
kozy Cobitis taenia i piskorza Misgurnus fossilis.

5

PLH040003

Solecka
Dolina Wisły

6

PLH040011

Dybowska
Dolina Wisły

7

PLH040012

Nieszawska
Dolina Wisły

8

PLH040039

Włocławska
Dolina Wisły

9

PLH140029

Kampinoska
Dolina Wisły

10

PLB140004

Dolina Środkowej Wisły

Rybitwa rzeczna Sterna hirundo – 36% p.k.

Rybitwa białoczelna Sternula albifrons – 53% p.k.

Sieweczka obrożna Charadrius hiaticula – 41,9% p.k.

Brodziec piskliwy Actitis hypoleucos – 18% p.k.

Mewa siwa Larus canus – 30% p.k.

Mewa śmieszka Chroicocephalus ridibundus – 13% p.k.

 

 

Konieczna jest analiza oddziaływania planowanej E40 na rezerwaty przyrody tworzone na Wiśle w latach 1960-90tych ubiegłego wieku, a także na rezerwaty planowane, których dokumentacja przygotowana przez urzędy wojewódzkie w Warszawie i w Lublinie znajduje się w odpowiednich ich wydziałach.

Dotyczy to oddziaływania na szczególnie cenne ekosystemy i obiekty o dużej powierzchni. Łącznie w obszarze dolnego i środkowego biegu Wisły, pod bezpośrednim potencjalnym oddziaływaniem drogi E40, znajduje się 19 zatwierdzonych i 6 projektowanych rezerwatów przyrody. Ich łączna powierzchnia to 13 210,33 ha z czego 5498,77 ha to rezerwaty już zatwierdzone a 7 711,56 ha projektowane[3]. Dla rezerwatów projektowanych przygotowany został komplet dokumentacji do ich utworzenia. Najczęściej była ona zlecana przez wydziały ochrony środowiska odpowiednich terytorialnie urzędów wojewódzkich. Wykaz omawianych rezerwatów zawiera tabela 2.

Tab. 2. Rezerwaty przyrody wzdłuż biegu Wisły (od ujścia, w górę rzeki)

Lp.

Nazwa rezerwatu – typ rezerwatu

Położenie (gmina, woj.)

Rok powołania

Powierzchnia (ha)

Dolina Dolnej Wisły (296,72 ha)

1

Mewia Łacha

Gdańsk, Stegna, pom.

1991

150,46

2

Wielka Kępa Ostromecka- leśny

Dąbrowa Chełmińska

kuj.-pom.

rezerwat projektowany

27,6

3

Łęgi na Ostrowiu Panieńskim –  leśny

gmina i miasto Chełmno

kuj.-pom.

rezerwat projektowany

34,5

4

Kępa Bazarowa- leśny

gmina i miasto Toruń

kuj.-pom.

1987

32,4

5

Wiosło Małe -florystyczny

Gniew, pom.

1965

21,88

6

Wiosło Duże -leśny

Gniew, pom. i Nowe, kuj.-pom.

1972

29,88

Dolina Środkowej Wisły

(5 202,05 ha)

1

Ławice Troszyńskie – faunistyczny (Fn,pt)

Gąbin i Słupno, płocki, maz.

1994

114,0

 

2

Kępa Wykowska- (Fn,pt)

Gąbin, Słubice, Bodzanów i Słupno, płocki, maz.

1994

248,0

3

Wyspy Białobrzeskie- (Fn,pt)

Słubice i Bodzanów, płocki, maz.

1994

140,0

4

Wyspy Zakrzewskie – (Fn,pt)

Słubice, Iłów, Mała Wieś i Bodzanów, płocki, maz.

1994

310,0

5

Kępa Antonińska – (Fn,pt)

Iłów, Mała Wieś i Wyszogród, maz.

1994

475,0

6

Kępa Rakowska – (Fn,pt)

Iłów i Wyszogród, maz.

1994

120,0

7

Wikliny Wiślane – (Fn,pt)

Leoncin i Zakroczym

1998

340,48

8

Zakole Zakroczymskie – (Fn,pt)

Czosnów, Leoncin, miasto Zakroczym, maz.

1998

528,42

9

Kępy Kazuńskie (Fn,pt)

Czosnów, Jabłonna, Nowy Dwór Mazowiecki, maz.

1998

544,28

10

Ławice Kiełpińskie – (Fn,pt)

Łomianki, Jabłonna, Warszawa Białołęka, maz.

1998

803,0

11

Wyspy Zawadowskie – (Fn,pt)

Warszawa (Wilanów, Wawer), Konstancin-Jeziorna, m. Józefów

1998

530,28

12

Wyspy Świderskie – (Fn,pt)

Konstancin-Jeziorna oraz miasta Karczew, Otwock i Józefów

1998

572,28

13

Łachy Brzeskie -(Fn,pt)

Góra Kalwaria i Karczew, maz.

1998

476,31

Dolina Środkowej Wisły – projektowane                                                                                                            

1

Kępy Śladowskie

Brochów, Młodzieszyn, Czerwińsk nad Wisłą oraz gmina i miasto Wyszogród

rezerwat projektowany

1669,84

2

Wyspy Smoszewskie

Leoncin, Zakroczym i Czerwińsk nad Wisłą

rezerwat projektowany

967,50

3

Kępa Czerska

Sobienie-Jeziory, Karczew oraz  miasto i gmina Góra Kalwaria

rezerwat projektowany

919,36

4

Ławice Podgórzyckie

Sobienie Jeziory, Wilga, Magnuszew, Warka, miasto i gmina Góra Kalwaria

rezerwat projektowany

1292,62

5

Wyspy Kobylnickie

Maciejowice, Kozienice, Sieciechów (maz.), Stężyca (lub.)

rezerwat projektowany

2525,24

6

Dunajek

w km 382-389 szlaku żeglugowego Wisły

rezerwat projektowany

337,00



[1] Źródło danych:
http://n2k-ws.gdos.gov.pl/wyszukiwarkaN2k/webresources/pdf/PLB040003
http://n2k-ws.gdos.gov.pl/wyszukiwarkaN2k/webresources/pdf/PLB140004
[2] % p.k. –  % populacji krajowej

 

 

Oddziaływanie drogi wodnej E40 na ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym

Biorąc poduwagę międzynarodowy charakter drogi wodnej i jej oddziaływania na środowisko, wysoce wskazane byłoby również odniesienie się w Studium do wpływu inwestycji na ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym. Ostoje IBA (Important Bird Areas)  to miejsca o najwyższym priorytecie dla efektywnej ochrony ptaków. Wyznaczane są na podstawie zestawu ścisłych kryteriów stworzonych przez BirdLife International – ogólnoświatową federację organizacji zajmujących się ochroną ptaków.  Kryteria te oparte są na naukowych podstawach
i stosowane w ten sam, zestandaryzowany sposób we wszystkich krajach świata.
Program ostoi ptaków został zainicjowany w latach 70-tych ubiegłego wieku i w skali globalnej koordynowany jest przez BirdLife International.  W studium nie ma odniesienia do ostoi IBA.

Na terenie państw Unii Europejskiej przyjętą praktyką jest obejmowanie ostoi ptaków IBA ochroną jako obszary specjalnej ochrony ptaków w ramach Natura 2000[1].

Na terenie Polski droga wodna E40 przebiega w całości przez siedem następujących ostoi  ptaków IBA. Poniżej podano kod i nazwę IBA (w
nawiasie) oraz nazwę adekwatnego obszaru specjalnej ochrony ptaków Natura 2000)[2]:

PL 027 Ujście Wisły  (PLB220004)

PL 028 Dolina Dolnej Wisły (PLB04003)

PL 083 Dolina Środkowej Wisły  (PLB140004)

 PL 057 Dolina Dolnego Bugu  (PLB140001)

PL 104  Dolina Środkowego Bugu (PLB060003)

PL 098 Dolina Tyśmienicy (PLB060004)

Jest faktem, że większość analiz oddziaływania inwestycji na obszary specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 będzie równoważnych oddziaływaniom na IBA, z których się wywodzą. Nie dotyczy to jednak wszystkich ostoi – na części IBA nie zostały wyznaczone obszary specjalnej ochrony ptaków. Przykładem jest Dolina Dolnego Wieprza gdzie wyznaczono jedynie specjalny obszar ochrony siedlisk Natura 2000.
Ponadto granice IBA i Natura 2000 nie pokrywają się w stu procentach. Przykładowo w trakcie tworzenia sieci Natura 2000 w Polsce cenne obszary łąkowe ze starorzeczami w ujściu Narwi znajdują się w IBA PL 083 Dolina Środkowej Wisły  a nie zostały włączone do PLB140004. Fragment drogi E40 prowadzący przez Wisłę, Narwią do Zalewu Zegrzyńskiego i dalej z trasą północną (wariantem I) kanału łączącego koryta Wisły i Bugu będzie przebiegał i oddziaływał na IBA PL 083 także na tym odcinku.


[1] Wyznaczanie obszarów ptasich Natura 2000 w oparciu o katalogi ostoi ptaków IBA dla państw członkowskich UE zostało usankcjonowane dwoma precedensowymi wyrokami Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Pierwszy z nich to sprawa C-355/90, Komisja WE p. Hiszpanii [1993] ECR I-4221 (‘Santoña Marshes’) wymagający objęcia ochroną jako obszar „ptasi” terenu wskazanego jako IBA. Drugi to orzeczenie TSWE z 1998 r. w sprawie C-3/96/Komisja WE p. Holandii – wymagające od członka UE wyznaczenia bardziej kompletnej sieci obszarów ptasich Natura 2000, podając katalog ostoi ptaków IBA jako referencje. Warto ponadto dodać, że jedynym kryterium branym pod uwagę przez Komisję Europejską podczas wyznaczania obszarów Natura 2000 jest kryterium naukowe, a przyczyny społeczno-ekonomiczne przedstawiane przez zainteresowane strony nie mogą być podstawą do zmiany ich granic. Stanowisko KE w tej kwestii zostało poparte orzeczeniem TSWE w sprawach C-157/89 Komisja p. Włochom oraz C-60/05 WWF Italia. Po tych orzeczeniach krajowe listy ostoi ptaków traktowane są przez Komisję Europejską jako materiał referencyjny do wyznaczania obszarów ptasich Natura 2000.

 

Polesie zagrożone. Jak droga wodna E40 może zniszczyć przyrodę europejskiej Amazonii

Rządy planują połączyć Morze Bałtyckie i Morze Czarne żeglowną drogą o długości 2000 km, biegnącą z Gdańska przez terytorium Polski, Białorusi i Ukrainy aż do Chersonia. Tak zwana śródlądowa droga wodna E40 przetnie serce Polesia, jednego z ostatnich zachowanych obszarów dzikiej przyrody w Europie. Projekty zakładają prostowanie, pogłębianie, piętrzenie i odmulanie rzek w najbardziej wrażliwych częściach regionu. Powstanie drogi wodnej E40 będzie niosło ze sobą konsekwencje: spadek poziomu wód w rzekach, zniszczenie krajobrazu i dzikiej przyrody, utrata źródeł utrzymania przez mieszkańców regionu, a także przekształcenie absorbentu węgla w jego źródło. Skutki mogą dotknąć również większą populację – prawdopodobnie zostaną naruszone radioaktywne osady, które zaczną się rozprzestrzeniać z biegiem rzek.

 

Przeczytaj dokument „Polesie zagrożone. Jak nowa droga wodna może zniszczyć środowisko naturalne Polesia”

Droga wodna E40 spowoduje susze, niszcząc w ten sposób rzeki i dziką przyrodę w Polsce

W studium wykonalności z 2015 r. opisane zostały trzy możliwe warianty budowy nowego kanału w Polsce w ramach projektowania drogi wodnej E40. Kanał połączyłby Wisłę i miasto Terespol. Wszystkie warianty kanału przecinają wrażliwe obszary naturalne o dużej różnorodności biologicznej. Eksperci przeanalizowali potencjalny wpływ kanału. Pod uwagę wzięto: zagrożenia hydrologiczne, geograficzne i środowiskowe, jakie stwarza droga wodna E40 dla regionalnej gospodarki wodnej i zarządzania środowiskiem w Polsce.

 

Przeczytaj dokument „Droga wodna E40 spowoduje susze, niszcząc w ten sposób rzeki i dziką przyrodę w Polsce”

Polesie – Unikalny obszar dzikiej przyrody o znaczeniu globalnym

Polesie to obszar o wprost oszałamiającej różnorodności biologicznej. Zróżnicowanie siedlisk występujących w tym regionie zapewnia schronienie zagrożonym ssakom, takim jak niedźwiedzie brunatne, wilki, rysie, żubry, a także milionom ptaków wodnobłotnych podczas ich sezonowych migracji. Polesie jest szczególnie ważne dla zagrożonej wyginięciem wodniczki. Ten niegdyś powszechny gatunek na torfowiskach niskich i podmokłych łąkach w całej Europie, obecnie zanikł na większości z nich. Globalna populacja wodniczki ogranicza się dzisiaj do miejsc lęgowych jedynie w pięciu krajach. Polesie jest jednym z najważniejszych obszarów dla przetrwania tego gatunku – żyje tu około 60–80% jej światowej populacji.

 

Przeczytaj dokument „O Polesiu Unikalny obszar dzikiej przyrody o znaczeniu globalnym”

 

Polesie –  Naturalne tereny podmokłe zamiast wiązać węgiel, zaczną uwalniać go do atmosfery

Droga wodna E40 zniszczy ostoje przyrody w Ukrainie i Białorusi. Naturalne tereny podmokłe zamiast wiązać węgiel, zaczną uwalniać go do atmosfery. Badania pokazują ogromny negatywny wpływ proponowanej drogi wodnej E40 na hydrologię oraz ekologię rzek i wód Białorusi i Ukrainy

 

Przeczytaj dokument „Naturalne tereny podmokłe zamiast wiązać węgiel, zaczną uwalniać go do atmosfery” 

 

Nie ma ekonomicznego uzasadnienia dla nowej drogi wodnej przez Polesie

Ekspertyza ekonomiczna ujawnia, że budowa drogi wodnej E40 będzie wiązała się   ogromnymi nakładami, dużym ryzykiem inwestycyjnym oraz negatywnymi  konsekwencjami dla środowiska. W Polsce i w Białorusi problemy mogą być na  tyle poważne, że droga wodna E40 może być w ogóle nieopłacalna. Tylko odcinek drogi wodnej E40 poniżej Kijowa w Ukrainie może mieć rzeczywisty sens  ekonomiczny. Zdaniem ekspertów, rządy i inwestorzy powinni uznać, że śródlądowa droga wodna E40 w Polsce, w Białorusi i w Ukrainie ma znikomy potencjał gospodarczy. Tym samym powinni skupić się na strategicznym rozwoju połączeń drogowych i kolejowych.

 

Przeczytaj dokument „Nie ma ekonomicznego uzasadnienia dla nowej drogi wodnej przez Polesie”

 

 

Inwestycje w drogę wodną E40 są skazane na niepowodzenie

Ekspertyzy ekonomiczne wykazały, że budowa drogi wodnej E40 będzie wiązała się z ogromnymi nakładami, dużym ryzykiem inwestycyjnym oraz poważnymi  konsekwencjami dla społeczeństwa. Opublikowana w lutym 2022 r. analiza przeprowadzona przez holenderską firmę konsultingową Langhout Ecologisch Advies ujawnia, że ogromne nakłady na budowę drogi wodnej E40 na terenie Polski nigdy się nie zwrócą. Polski odcinek, który zakłada budowę nowego kanału
żeglugowego od Dęblina do Brześcia w Białorusi, jest kluczowy dla funkcjonowania tej międzynarodowej drogi wodnej. Ukraińskie Ministerstwo Infrastruktury już zapowiedziało, że przystąpi do projektu tylko, gdy polski odcinek zostanie zrealizowany.

 

Przeczytaj dokument „Inwestycje w drogę wodną E40 są skazane na niepowodzenie”

 

 

Turystyka przyrodnicza na Polesiu

Polesie to naturalne krajobrazy, rozlewiska rzek, największe mokradła w Europie, bogate tradycje i dziedzictwo kulturowe, niezliczona liczba gatunków roślin i zwierząt, unikalnych lasów  zalewowych, łąk i trzęsawisk. Ekspertyza scenariuszy rozwoju turystyki przyrodniczej wykazała ogromny potencjał rozwoju zrównoważonej turystyki przyrodniczej na Polesiu.

 

Przeczytaj dokument „Turystyka przyrodnicza na Polesiu”

 

 

 

 Droga wodna E40 – zagrożenie dla bioróżnorodności i kluczowych obszarów chronionych

Budowa drogi wodnej E40 będzie miała ogromny negatywny wpływ na obszary chronione, gatunki oraz siedliska w Polsce, Ukrainie i Białorusi. Przez sam wzgląd na skalę oddziaływania na przyrodę, projekt budowy drogi wodnej E40 powinien zostać porzucony. Droga wodna E40 będzie miała bezpośrednie i pośrednie negatywne oddziaływanie na 193 obszary chronione prawem międzynarodowym oraz 139 obszarów chronionych prawem krajowym. Wpływ ten będzie znaczący na poziomie europejskim, a realizacja inwestycji leży w całkowitej sprzeczności z międzynarodowymi i europejskimi zobowiązaniami w zakresie różnorodności biologicznej, w tym wynikającymi z Konwencji o różnorodności biologicznej, Konwencji Ramsarskiej i Berneńskiej. W Polsce zostaną także złamane zapisy Unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności.

Przeczytaj dokument „Droga wodna E40 – zagrożenie dla bioróżnorodności i kluczowych obszarów chronionych”

Budowa drogi wodnej E40 może narazić miliony ludzi na niebezpieczne promieniowanie

W studium wykonalności proponowanej drogi wodnej E40 nie zostały uwzględnione poważne zagrożenia związane z promieniowaniem, związanym z katastrofą jądrową w Czarnobylu w 1986 r. Czarnobylska elektrownia jądrowa jest położona w ukraińskiej części Polesia, około 110 kilometrów na północ od Kijowa. Eksperci przedstawili wstępną ocenę wpływu budowy i eksploatacji drogi wodnej E40 na rozprzestrzenianie się materiału radioaktywnego. Ostrzegają, że dla lepszego zrozumienia wielu zagrożeń dla zdrowia ludzkiego niezbędne jest bardziej  wszechstronne badanie.

 

Przeczytaj dokument ” Budowa drogi wodnej E40 może narazić miliony ludzi na niebezpieczne promieniowanie”